آیه 69 سوره زخرف

الَّذِينَ آمَنُوا بِآياتِنا وَ كانُوا مُسْلِمِينَ (69)

الَّذِينَ آمَنُوا بِآياتِنا: آن كسانى كه ايمان آوردند به آيتهاى كلام ما، وَ كانُوا مُسْلِمِينَ‌: در حالتى كه بودند سالم و خالص سازنده نفسهاى خود از شائبه شرك و ريا و بر وجه اخلاص تسليم شوندگانند فرمان ما را.

بيان: كلمه مباركه «يا عباد:- در اصل يا عبادى «يا» حذف و كسره دلالت بر محذوف است» اضافه تشريفى دال است بر جلالت و شرافت بندگان خاصه الهى وصف فرموده آنان را به دو وصف: يكى وصف علمى كه عبارت از معتقدات حقه ايمانيه و فرامين سبحانيه، و ديگر وصف عملى كه مقام تسليم در فرمانبردارى؛ به جامعيت اين دو صفت، رتبه عالى بندگان را جائز و شئونات‌

جلد 11 - صفحه 495

بهشتى را نائل شوند.

هَلْ يَنْظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَنْ تَأْتِيَهُمْ بَغْتَةً وَ هُمْ لا يَشْعُرُونَ (66) الْأَخِلاَّءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلاَّ الْمُتَّقِينَ (67) يا عِبادِ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ وَ لا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ (68) الَّذِينَ آمَنُوا بِآياتِنا وَ كانُوا مُسْلِمِينَ (69) ادْخُلُوا الْجَنَّةَ أَنْتُمْ وَ أَزْواجُكُمْ تُحْبَرُونَ (70)

يُطافُ عَلَيْهِمْ بِصِحافٍ مِنْ ذَهَبٍ وَ أَكْوابٍ وَ فِيها ما تَشْتَهِيهِ الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْيُنُ وَ أَنْتُمْ فِيها خالِدُونَ (71) وَ تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي أُورِثْتُمُوها بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (72) لَكُمْ فِيها فاكِهَةٌ كَثِيرَةٌ مِنْها تَأْكُلُونَ (73) إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي عَذابِ جَهَنَّمَ خالِدُونَ (74) لا يُفَتَّرُ عَنْهُمْ وَ هُمْ فِيهِ مُبْلِسُونَ (75)

ترجمه‌

آيا انتظار ميكشند مگر قيامت را كه بيايد آنانرا ناگهان با آنكه آنها ندانند

دوستان در چنين روز بعضيشان براى بعضى دشمنند مگر پرهيزكاران‌

اى بندگان من نيست ترسى بر شما امروز و نه شما اندوهگين ميشويد

آنانكه گرويدند بآيتهاى ما و بودند منقادان اوامر ما

وارد شويد ببهشت شما و همسرانتان آنجا اكرام و مسرور خواهيد شد

بگردش درآورده شود بر آنان قدحها و تنگ‌هائى از طلا و در آنست آنچه ميخواهد آنرا نفسها و لذّت ميبرد چشمها و شما در آن جاودانيانيد

و اين آن بهشتى است كه بارث داده شديد آنرا بسبب آنچه بوديد

جلد 4 صفحه 614

كه ميكرديد

براى شما در آن ميوه بسيار است كه از آنها ميخوريد

همانا گناهكاران در عذاب دوزخ جاودانيانند

تخفيف داده نشود بر آنها و آنان در آن نوميدانند.

تفسير

خداوند متعال براى توبيخ و ملامت كفّار و فجّار ميفرمايد كه آيا بعد از آمدن قرآن و كشف حقائق براى فرق مختلفه آنان باز منتظر چيزى هستند جز روز قيامت كه ناگهان بر آنها وارد و آنان بكلّى غافل و بى‌خبر از آن باشند چون ايمان بآن ندارند و بايد دانست كه دوستانى كه براى امور دنيوى با يكديگر مرافقت مينمايند بدون غرض الهى در آخرت با هم دشمن ميشوند چنانچه از امام صادق عليه السّلام نقل شده چون آنجا معلوم ميشود كه هر يك موجب بعد ديگرى از مقام ربوبى شده‌اند و بيكديگر ضرر اخروى وارد نموده‌اند ولى دوستى و معاشرت و مرافقتى كه براى خدا باشد مانند دوستى اهل تقوى با يكديگر در دنيا هميشه باقى و برقرار خواهد بود و در آنروز خداوند بآنها ميفرمايد اى بندگان من خوف و ترس و حزن و اندوه شما تمام شد امروز روز آسايش و راحتى شما است تا خدا خدائى ميكند و مخاطب كسانى هستند كه ايمان آوردند بائمه اطهار و مطيع و منقاد ايشان بودند چون اطاعت و انقياد از ايشان اطاعت و انقياد از خدا و پيغمبر است چنانچه مراد از متّقين هم بروايت كافى از امام صادق عليه السّلام شيعيان ايشانند و امر ميشود بآنها كه داخل بهشت شويد بازنهاتان در دنيا كه شيعه بودند اكرام و پذيرائى ميشود از شما كه مسرور شويد بطوريكه آثار سرور از چهره شما نمايان باشد و آنها داخل ميشوند و گردش ميكنند در اطراف ايشان حوران و غلمان بهشتى با قدحهائى مملوّ از طعام و تنگهائى پر از شراب طهور بهشتى كه تمام آنها از طلاى خالص است و در بهشت است آنچه نفس و دل مؤمن بخواهد از طعام و شراب و لباس و تعيّن و تجمّل و تغنّى و خلوت و جلوت و صحبت و عشرت و انواع لذائذ روحى و جسمى كه بچشم ديده شود مانند گل و سبزه و درخت و آب جارى و قصر عالى كه لذّت نظرى دارد و غير اينها كه قبلا ذكر شد و همه در آن هميشه سالم و غانم و باقى و برقرار خواهند بود و بالاتر از همه آنكه اهل تقوى اين بهشت و نعمتهاى آنرا باستحقاق در مقابل اعمالشان در دنيا مالك ميشوند و از كفّار و فجّار ارث ميبرند

جلد 4 صفحه 615

بتقريبى كه در اوّل سوره المؤمنون نقل شد و اوصاف ميوه‌هاى گوناگون زياد بهشتى مكرّر ذكر شده و اجمالش آنستكه تمام محسّنات ميوه‌هاى دنيا را دارد و از تمام عيوب آنها مبرّى است و هر چه از آنها خورده شود كم نميشود و آنجا در هر خوراكى بقدريكه شخص در دنيا خورده ميخورد و كفّار و مشركين (و قمّى ره فرموده دشمنان آل محمد صلّى اللّه عليه و اله و سلّم) در عذاب جهنّم مخلّدند و تخفيف عذابى براى آنها نيست و مأيوس از هر خيرى ميباشند و تشتهى الأنفس بدون ضمير مفعول نيز قرائت شده و گفته‌اند آن بهتر است براى آنكه كلمه طولانى نشود.

الَّذِين‌َ آمَنُوا بِآياتِنا وَ كانُوا مُسلِمِين‌َ (69)

متقين‌ كساني‌ هستند ‌که‌ بجميع‌ آيات‌ ‌ما ايمان‌ آوردند و بودند تسليم‌ صرف‌ ‌در‌ آنچه‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ تقدير ‌شده‌ ‌بود‌.

الَّذِين‌َ آمَنُوا بِآياتِنا آيات‌ الهي‌ عموم‌ دارد شامل‌ جميع‌ انبياء و اوصياء و علماء دين‌ و جميع‌ معجزات‌ ‌آنها‌ و جميع‌ دستورات‌ ‌آنها‌ و جميع‌ تقديرات‌ الهي‌ مي‌شود ‌که‌ ايمان‌ مركب‌ ارتباطي‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌اگر‌ يكي‌ ‌از‌ ‌آنها‌ ‌را‌ انكار كند ايمان‌ مي‌رود مثل‌ نماز ‌که‌ ‌اگر‌ يك‌ جزئش‌ ‌ يا ‌ شرطش‌ ‌از‌ ‌بين‌ برود باطل‌ مي‌شود ‌ يا ‌ يك‌ مانع‌ ايجاد كند.

وَ كانُوا مُسلِمِين‌َ ‌که‌ گفتيم‌ مقام‌ تسليم‌ بالاتر ‌از‌ مقام‌ رضا ‌است‌ و هيچ‌ خوديتي‌ ‌در‌ ‌خود‌ نبيند و تسليم‌ صرف‌ ‌باشد‌.

]

(آیه 69)- در این آیه این پرهیزکاران و بندگان گرامی را با دو جمله دیگر مشخصتر ساخته، می‌فرماید: «همان کسانی که به آیات ما ایمان آوردند و (در برابر

ج4، ص382

فرمان و دستور ما) تسلیم بودند» (الَّذِینَ آمَنُوا بِآیاتِنا وَ کانُوا مُسْلِمِینَ).